Politika Industriale Perëndimore dhe e Drejta Ndërkombëtare

Me legjislacionin e fundit historik për të mbështetur dekarbonizimin dhe inovacionin, Shtetet e Bashkuara po kompensojnë kohën e humbur pas eksperimentit të tyre të dështuar 40-vjeçar me neoliberalizmin. Por nëse është serioze për të përqafuar një paradigmë të re, do të duhet të bëjë më shumë për të ndihmuar në sjelljen e pjesës tjetër të botës.

Me miratimin vitin e kaluar të Aktit për Reduktimin e Inflacionit (IRA), Shtetet e Bashkuara iu bashkuan plotësisht ekonomive të tjera të përparuara të botës në luftimin e ndryshimeve klimatike. IRA autorizon një rritje të madhe të shpenzimeve për të mbështetur energjinë e rinovueshme, kërkimin dhe zhvillimin, dhe prioritete të tjera, dhe nëse vlerësimet për efektet e saj janë pothuajse të sakta, ndikimi në klimë do të jetë i rëndësishëm.

Vërtetë, dizajni i ligjit nuk është ideal. Çdo ekonomist mund të kishte hartuar një projektligj që do të jepte shumë më tepër bukë për para. Por politika e SHBA-së është e çrregullt dhe suksesi duhet të matet me atë që është e mundur, në vend të ndonjë ideali të lartë. Pavarësisht papërsosmërive të IRA-s, është shumë më mirë se asgjë. Ndryshimi i klimës nuk do të priste kurrë që Amerika të rregullonte shtëpinë e saj politike.

Së bashku me Aktin e CHIPS dhe Shkencës të vitit të kaluar – i cili synon të mbështesë investimet, prodhimin vendas dhe inovacionin në gjysmëpërçuesit dhe një sërë teknologjish të tjera të fundit – IRA i ka drejtuar SHBA-në në drejtimin e duhur. Ajo shkon përtej financave për t’u fokusuar në ekonominë reale, ku duhet të ndihmojë në rigjallërimin e sektorëve të mbetur.

Ata që fokusohen vetëm në papërsosmëritë e IRA-s po na bëjnë të gjithëve një shërbim të keq. Duke refuzuar ta vendosin çështjen në perspektivë, ata po ndihmojnë dhe përkrahin interesat që do të preferonin që ne të mbetnim të varur nga lëndët djegëse fosile.
Kryesuesi midis kundërshtuesve janë mbrojtësit e neoliberalizmit dhe tregjeve të pakufizuara. Ne mund ta falënderojmë atë ideologji për 40 vitet e fundit të rritjes së dobët, pabarazisë në rritje dhe mosveprimit kundër krizës klimatike. Përkrahësit e saj kanë argumentuar gjithmonë me forcë kundër politikave industriale si IRA, edhe pasi zhvillimet e reja në teorinë ekonomike shpjeguan pse politika të tilla kanë qenë të nevojshme për të promovuar inovacionin dhe ndryshimin teknologjik.

Në fund të fundit, ishte pjesërisht për shkak të politikave industriale që ekonomitë e Azisë Lindore arritën “mrekullinë” e tyre ekonomike në gjysmën e dytë të shekullit të njëzetë. Për më tepër, vetë SHBA-ja ka përfituar prej kohësh nga politika të tilla – megjithëse ato zakonisht fshiheshin në Departamentin e Mbrojtjes, i cili ndihmoi në zhvillimin e internetit dhe madje edhe shfletuesit të parë. Po kështu, sektori farmaceutik lider në botë i Amerikës mbështetet në një themel të kërkimit bazë të financuar nga qeveria.

Administrata e presidentit të SHBA-së Joe Biden duhet lavdëruar për refuzimin e hapur të dy supozimeve thelbësore neoliberale. Siç tha së fundmi këshilltari i Bidenit për sigurinë kombëtare, Jake Sullivan, këto supozime janë “që tregjet e shpërndajnë gjithmonë kapitalin në mënyrë produktive dhe efikase” dhe se “lloji i rritjes [nuk ka rëndësi]”. Sapo dikush të kuptojë se sa të meta janë premisat e tilla, vendosja e politikës industriale në rendin e ditës bëhet pa mend.

Por shumë nga çështjet më të mëdha sot janë globale dhe kështu do të kërkojnë bashkëpunim ndërkombëtar. Edhe nëse SHBA dhe Bashkimi Evropian arrijnë emetime neto zero deri në vitin 2050, kjo vetëm nuk do ta zgjidhë problemin e ndryshimeve klimatike. Edhe pjesa tjetër e botës duhet të bëjë të njëjtën gjë.

Fatkeqësisht, politikëbërja e kohëve të fundit në ekonomitë e përparuara nuk ka qenë e favorshme për nxitjen e bashkëpunimit global. Merrni parasysh nacionalizmin e vaksinave që pamë gjatë pandemisë, kur vendet e pasura perëndimore grumbulluan si vaksinat ashtu edhe pronën intelektuale (IP) për t’i bërë ato, duke favorizuar fitimet e kompanive farmaceutike mbi nevojat e miliarda njerëzve në vendet në zhvillim dhe tregjet në zhvillim. Më pas erdhi pushtimi i plotë i Rusisë në Ukrainë, i cili çoi në rritjen e çmimeve të energjisë dhe ushqimeve në Afrikën Sub-Sahariane dhe gjetkë, praktikisht pa ndihmën e Perëndimit.

Më keq, SHBA rriti normat e interesit, gjë që forcoi dollarin ndaj monedhave të tjera dhe përkeqësoi krizat e borxhit në të gjithë botën në zhvillim. Përsëri, Perëndimi ofroi pak ndihmë reale – vetëm fjalë. Edhe pse G20 kishte rënë dakord më parë për një kornizë për të pezulluar përkohësisht shërbimin e borxhit nga vendet më të varfra të botës, ristrukturimi i borxhit ishte ajo që ishte me të vërtetë e nevojshme.

Në këtë sfond, IRA dhe Akti CHIPS mund të përforcojnë fare mirë idenë se bota në zhvillim i nënshtrohet një standardi të dyfishtë – se sundimi i ligjit zbatohet vetëm për të varfërit dhe të dobëtit, ndërsa të pasurit dhe të fuqishmit mund të bëjnë si të duan. Për dekada, vendet në zhvillim janë kundërshtuar kundër rregullave globale që i pengonin ata të subvenciononin industritë e tyre të sapolindura, me arsyetimin se një gjë e tillë do të anonte fushën e lojës. Por ata gjithmonë e dinin se nuk kishte kushte të barabarta. Perëndimi kishte të gjitha njohuritë dhe IP-në dhe nuk hezitoi të grumbullonte sa më shumë prej tyre.

Tani, Shtetet e Bashkuara janë shumë më të hapura në lidhje me animin e fushës, dhe Evropa është e gatshme të bëjë të njëjtën gjë. Edhe pse administrata e Biden pretendon se mbetet e përkushtuar ndaj Organizatës Botërore të Tregtisë “dhe vlerave të përbashkëta mbi të cilat bazohet: konkurrenca e ndershme, çiltërsia, transparenca dhe sundimi i ligjit”, një bisedë e tillë tingëllon e kotë. SHBA ende nuk ka lejuar emërimin e gjyqtarëve të rinj në organin e OBT-së për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve, duke siguruar kështu që ajo nuk mund të marrë masa kundër shkeljeve të rregullave të tregtisë ndërkombëtare.

Sigurisht, OBT ka mjaft probleme; Unë u kam tërhequr vëmendjen shumë njerëzve gjatë viteve. Por ishin SHBA-të që bënë më së shumti për të formësuar rregullat aktuale gjatë lulëzimit të neoliberalizmit. Çfarë do të thotë kur vendi që ka shkruar rregullat u kthen shpinën kur është i përshtatshëm për ta bërë këtë? Çfarë lloj “shteti ligji” është ai? Nëse vendet në zhvillim dhe tregjet në zhvillim do të kishin injoruar rregullat e IP-së në një mënyrë të ngjashme flagrante, dhjetëra mijëra jetë do të ishin shpëtuar gjatë pandemisë. Por ata nuk e kaluan atë kufi, sepse ishin mësuar të kishin frikë nga pasojat.

Duke miratuar politika industriale, SHBA dhe Evropa po e pranojnë hapur se rregullat duhet të rishkruhen. Por kjo do të marrë kohë. Për të siguruar që vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme të mos rriten gjithnjë e më shumë (dhe në mënyrë të justifikuar) të hidhëruara ndërkohë, qeveritë perëndimore duhet të krijojnë një fond teknologjie për të ndihmuar të tjerët të përputhen me shpenzimet e tyre në shtëpi. Kjo të paktën do të barazonte disi fushën e lojës dhe do të nxiste atë lloj solidariteti global që do të na duhet për të trajtuar krizën klimatike dhe sfidat e tjera globale.

Autori i shkrimit, Joseph E. Stiglitz, është laureat i Nobelit në ekonomi dhe profesor universitar në Universitetin e Kolumbisë dhe ish-kryekonomist i Bankës Botërore.